 |
|
 |
|
Paty Becker
Dołączył: 10 Mar 2008
Posty: 20
Przeczytał: 0 tematów
Pomógł: 1 raz
Ostrzeżeń: 0/5
Skąd: Lubin/Bukowna
|
|
 |
|
 |
|
 Wysłany: Śro 8:16, 26 Mar 2008 Temat postu: Historia prasy do 1918 r. |
|
|
Historia prasy do 1918
Prapoczątki
• Acta Diurna ok. 100 - 44 r p.n.e. ustanowione przez Julisza Cezara, naklejane w miejscach publicznych, zawierały ważne komunikaty, zarządzenia władz, opis uroczystości, etc.
• ok. IV wieku w Chinach komunikaty zawierające treści z życia dworu, dekrety carskie, nominacje urzędników, np. od VII wieku do 1911 (upadek cesarstwa) ukazywał się w formie drukowanej biuletyn Dibao (Gazeta Dworu)
Początki w erze nowożytnej
• gazety ulotne
– jedną z pierwszych, włoski przekład listu K. Kolumba o odkryciu Ameryki
• pierwsze gazety
miały charakter relacji, sprawozdań, nazywane były nowinami, wyglądem przypominały listy. To były druki ulotne – „Awizy”, „Nowiny”, „Relacje” – rozprowadzane na sejmikach czy jarmarkach
• pierwszy zarejestrowany druk ulotowy – Niemcy 1513r. – relacje z wydarzeń dworskich
• Zanim w Polsce zaczęła pojawiać się prasa, pojawiały się kalendarze o charakterze magazynów i zawierały ciekawostki, np. informacje o świętych lub zapisy jakiś wydarzeń. Rozprowadzano je na bazarach aż do 1795r.
• 1550
pierwsze w języku polskim „Nowiny z Konstantynopola”
pojawiały się również gazety gdańskie – prekursor gazety informacyjnej
Pierwsze periodyki
• “Nieuwe Tijdinghe” – Antwerpia 1605;
• “Aviso Relattion oder Zeitung” - Niemcy 1609;
• “The Weekly News from Italy” - Anglia 1622;
• “La Gazette” - Francja 1631;
• “Sincero” – Włochy 1645;
• “Merkuriusz Polski Ordynaryjny” – Polska 1661 – 1662,
Czasopisma tematyczne
• naukowe “Journal de Savants” – Francja 1665;
• kulturalne: “Mercure Galant” – Francja 1672;
• ogłoszeniowe: The City Mercury” – Anglia 1675;
• kobiece: “The Ladies Mecury” – Anglia 1682.
Gazety codzienne:
• Francja - “Daily Courant” (1705) i “Journal de Paris” (1777),
• Anglia “Times” (od 1785 do dzisiaj);
Czasopisma publicystyczno-dydaktyczne (moralne):
• “The Weekly Review” (D.Defoe) – 1703-1704;
• “Tatler” – 1709;
• “Spectator” – 1711;
Upowszechnianie się prasy
• rewolucyjne
: “L’Ami du Peuple” – 1789;
• literackie: “Gazette Litteraire de L’Europa” – 1764
• gazety niedzielne: “Sunday Monitor” – 1780; “Observer” – 1791;
• czasopisma ilustrowane: “Illustrated London News” – 1842
• satyryczne: “”Charivari” – Francja 1832; “Punch” – W.Brytania 1841;
Gazeta dla każdego
• popularna prasa codzienna: “The New York Sun” – USA 1833; “The New York Morning Herald” – USA 1835;
• prasa robotnicza: “Neue Rheinische Zeitung” - K. Marksa – 1842-1843;
Prasa kreuje wiadomości
• tzw. żółta prasa: “Sunday World {The New York World} J. Pulitzera 1883; “The New York Morning Journal” W.R. Hearsta 1895;
Prasa współczesna
• Ilustrowane dzienniki sensacyjne (tabliody): “Daily Mirror” i “The Sun” – Wielka Brytania; “Paris-Soir” i “France Soir” – Francja; The New York Daily News” – USA; “Bildzeitung” – Niemcy;
• magazyny społeczno-polityczne: “Time” – 1923; “L’Express” – 1953; “Der Spigel” – 1947;
• czasopisma ilustrowane: “Life” – 1936 – 1972; Paris Match” – 1949; “Stern” – 1948;
Historia prasy polskiej
Merkuriusz Polski Ordynaryjny
• dzieje wszystkiego świata w sobie zamykającego dla informacji pospolitej, czasopismo powołane dla celów politycznych dworu królewskiego; Polska 1661 – 1662, 41 numerów; powstał z inicjatywy Jana Kazimierza, o charakterze propagandowym, Merkuriusz był włoską wersja wydarzeń w Polsce, rzetelnie informującym o wydarzeniach w kraju i zagranicą, relacjonował sukcesy w wojnach z Rosją i Kozakami, drukował teksty ważnych dokumentów dyplomatycznych, oraz ciekawostki. Powodem zaprzestania druku była dezintegracja Polskiej szlachty.
• W 1695 r. Jan III Sobieski nakazuje wydawanie periodyków dotyczących spraw zagranicznych. Mało interesujące dla społeczeństwa polskiego.
• Gazety Seryjne – 1685 – 1705: „Dariusz Sejmu” – relacje z obrad, Jan Aleksander Priami – „Awizy”
• Po elekcji Augusta III Sasa następuje tzw. „Czas posuch”
• Dopiero w 1718r. pojawia się tygodnik „Poczta królewska”
1729 – epoka prasy periodycznej, premiera Warszawskich gazet,
Nowiny Polskie
• tygodnik o charakterze informacyjnym, wydawany przez pijarów (którzy mieli przez długi czas monopol na wydawanie tej gazety w języku polskim, rodzaj koncesji); redaktorem był Jan Naurański, K.P. był jedyną w obecnym czasie gazeta poświęconą w całości sprawom krajowym, a następnie od 1740 przez jezuitów pod nazwą „Kurier Polski”. Jezuici również wydają „Wiadomości” Red. Nacz. są: Fr. Bohomolec i Michał łowicz.
• od tego czasu w Polsce wydawana była co najmniej jedna gazeta informacyjna bez przerwy
1760-1815
• Na rozwój prasy w tym okresie silny wpływ ma sytuacja społeczno- polityczna oraz kulturalno- oświatowa (początki kapitalizmu, działalność reformatorska St.Konarskiego, okres oświecenia 1764-1795, okres Sejmu Czteroletniego 1788-1792, utrata niepodległości w 1795;
• MONITOR - I.Krasicki i F.Bohomolec 1765-1784
Monitor był czołowym organem oświecenia, dwutygodnikiem wzorowanym na ang. „Spektatorze”
Charakter moralizatorski, popularny w Europie
Rozwój takich gatunków jak: esej, reportaż , list do redakcji, powiastka moralna i filozoficzna, diariusz .
• Rozwój czasopiśmiennictwa naukowego, gospodarczego Zabawy Przyjemne i Pożyteczne A. Naruszewicza i J. Albertrandiego. Pismo inspirowane przez otoczenie króla Stanisława Augusta o charakterze rozrywkowym – „uczy bawi i bawi ucząc”
• W tym czasie wydawane są również przez Jezuitów: „Kurier Litewski”, z dodatkiem „Wiadomości literackie”
• Następuje podział wg kryteriów językowych: po francusku – Pijarzy, po polski, łacinie i włoski – Jezuici
• Pojawiają się gazety pisane na zamówienie dworów magnackich
• „Pamiętnil historyczno – polityczny” – W-wa 1782 – 1792 – red. Ks. Świtkowski
Pismo popularyzujące dorobek naukowy z dziedziny geografii, historii, literatury i medycyny
Publikowało najnowsze wydarzenia ze swiata
Zlikwidowany potargowicy
• Powstaje gazeta w Warszawie po red. Ks. Stefana Łuskina „Gazeta Warszawska”, kończąc monopol jezuitów. Tytuł ukazuje się przez 150 lat od roku 1775.
Gazeta ta była na usługach dworu królewskiego,
Propagowała hasła antykonstytucyjne.
Dobry serwis zagraniczny, gorszy krajowy.
Powstaje dział ogłoszeń i reklamy
Manipulacja informacjami, brak doniesień o uchwaleniu konstytucji czy z frontu
1770-1777
pisma o charakterze ogłoszeniowym Dziennik Handlowy, Przewodnik Warszawski
Dziennik Handlowy
400 egzemplarzy
Prasa o charakterze gospodarczym
„Gazeta Narodowa i Obca”
Powstała z inicjatywy Ignacego Potockiego jako przeciwwaga dla „Gazety Warszawskiej” Łuskina
Niemcewicz, Weyssenhoff, Mostowski
Styczeń 1791 – 1 tytuł
Duży format
Bogaty serwis aktualnych wiadomości
Atrakcyjne fiormy publicystyczne
Rozbudowany dział zagraniczny
Znacznie przewyższał „Gazetę Warszawską”
brak ataków Rosji (dla uniknięcia rozbiorów)
ataki na targowicę
nie zależny od dworu
inne gazety pro-konstytucyjne:
Korespondent Warszawski:
Reprezentant obozu patriotycznego, od 1791
2000 egzemplarzy, 2 – 3 razy w tygodniu
Niższa cena, mniej ambitny, typowo społeczny
Po zwycięstwie Rosji przeszedł do pozycji
Gazette de Varsovie, Gazety Wieleńskie
Codzienna prasa informacyjna - 1782
Gazeta rządowa:
• Dziennik
• Polityczny radykalizm
• Kompromitujący króla
• Organ Najwyższej Rady Narodowej w czasie insurekcji
Czas cenzury – 1792
• Wprowadzenie cenzury prewencyjnej
• Likwidacja Gazety Warszawskiej i Korespondenta
• I proces prasowy
• Po Insurekcji Kościuszkowskiej „Gazeta Krajowa” traci monopol – tytuł przemianowano na „Gazetę Wolną Warszawską”
Prasa Polska okresu zaborów – 1795 – 1818
• Ośrodki prasowe: W-wa, Poznań, Wilno, Kraków, Lwów
• W-wa: „Gazeta Warszawska”, „Korespondent Warszawski” – 2tygodnik + recenzje teatralne, „Rozmaitości” – dodatek literacki, „Pamiętnik warszawski”, „Gazetce de Varsovie”, oraz dzienniki departamentowe, urzędowe i lokalne
• Poznań: „Gazeta południowo – polska” od 1806r. , „Gazeta Poznańska” z odpowiednikiem niemieckojęzycznym (ponapoleońska)
• Wilno: „Kurier Litewski”, „Dziennik Wieliński”
• Kraków: „Gazeta Krakowska” do 1849
• Lwów: „Dziennik patriotyczny polityków” – ukazuje się 6x w tygodniu; „Gazeta Lwowska”
1815 - 1863
Duże zaangażowanie w życie polityczne, rozwój prasy po części ogranicza cenzura policji Królestwa Kongresowego. Specjalizacja tematyczna: czasopisma polityczne, prawnicze, ekonomiczne, rolnicze, lekarskie, muzyczne, kobiece, literackie, etc. Wzrosły nakłady prasy
• „Dziennik Nauk i umiejętności” – periodyk literacki społeczno-kulturowy
• „Tygodnik Polski i zagraniczny” + dodatek Wanda dla Kobiet
• Periodyki tematyczne: Piast – skierowany do bogatego ziemiaństwa, Tygodnik Muzyczny
• dziennik Kurier Warszawski 1821-1939 – masowe pismo informacyjne
• Gazeta Lwowska 1811-1939, Tygodnik Literacki 1838-1845,
• Kmiotek 1842, pierwsze w pismo dla ludu
• Przegląd Poznański 1845
• Nowa Polska 1831-niewielki nakład, wybitna pod względem literackim, doskonała krytyka literacka
• Gazeta Codzienna Narodowa i obca 1831 – dobra redakcja, liberalna publicystyka,
• Bałamut – czasopismo satyryczne
Prasa powstania listopadowego – 1830
• Powszechny dziennik krajowy
• Zjednoczenie
• Merkury – dziennik krytykujący władze powstania listopadowego
• Patriota – Bronikowski – krytyka Chłopickiego,
• Nowa Polska- radykalna – Mochnacki
• Brak cezury niepodobna się przywódcom powstania, wojsku
• Rozkwit prasy na prowincji
Po powstaniu:
Dziennik Powszechny Krajowy – wkrótce zlikwidowany
• Z 20 tytułów pozostają 3 w Warszawie, o małych nakładach i silnej cenzurze
• Czas nie sprzyjający wydawaniu gazet
• 1843 – Warszawski komitet cenzury
• Sukces Gazety Codziennej
• Gazety nie mogły poruszać ważnych problemów, nie mogły komentować
• Brak nowatorstwa
• Debiut „Dziennika Warszawskiego” – 1851r.
Dziennik Warszawski:
Na poziomie – red nacz. Henryk Rzewuski
Propagandowa – mecenat państwa
• Klęska Rosji w wojnie krymskiej
• Mniejsze represje
• Ekspedycje podróżnicze
• Zainteresowanie nowinami z zagranicy
Nowoczesne czasopisma naukowe:
Biblioteka Warszawska 1841-1914,
Przegląd Naukowy 1842-1848
Czasopisma ilustrowane
Tygodnik Ilustrowany 1859-1939
• Tygodnik Ilustrowany był zwiastunem nowej epoki
• Pionierskie w Polsce logo – winieta
• Red Józef Unger
• 3.000 prenumeratorów
• prasa dziecięca: Rozrywki dla Dzieci Klementyny z Tańskich Hoffmanowej 1824-1828
1864 - 1918
• Prasa tajna, rozwój i kolportaż prasy konspiracyjnej propagującej hasła wolnościowe. 304 tytuły tajnych gazet: Strażnica, Ruch, Naprzód
• Prasa o charakterze ideologicznym, skoncentrowana wokół ugrupowań politycznych i społecznych Przegląd Tygodniowy 1866, Niwa 1872.
• Prasa ludowa Przewodnik Wiejski od 1835 i początki prasy robotniczej Równość 1879
• Lata 1914-1918 – zahamowanie ruchu wydawniczego w Polsce, zmniejszenie o 2/3 periodyków w porównaniu z latami 1912-1913
Prasa kobieca
Bluszcz 1865-1939
• Powiązania prasy z działalnością literacką, m.in. J. I. Kraszewski, B.Prus, L. Krzywicki, H. Sienkiewicz, np. Trylogia pisana była dla potrzeb warszawskiego Słowa i krakowskiego Czasu (1848 - 1939). Inne periodyki kobiece to np. „Tygodnik mód i powieści” – propagujący emancypację, KOLKO DONOMOWE, KRONIKA RODZINNA.
• Gazety Satyryczne: MUCHA, KOLCE,
• Inne: GONIEC TEATRALNY, ECHO MUCYCZNE
Zabór Rosyjski 1865 – 1904
• Rozwój profesjonalnej prasy
• Zmiany technologii wydawania
• Profesjonalizacja zawodu dziennikarstwa
Warszawa:
• 90% czasopism w całym zaborze
• Cenzura
• Szybka urbanizacja
• KURIER CODZIENNY, GAZETA WARSZAWSKA, WIEK – Świętochowski; orientacja pozytywistyczna, KURIER PORANNU, SŁOWO – pisał dla niego Sienkiewicz
• Prasa codzienna, informacyjna Kurier Warszawski 1877 rozpoczyna druk dwóch wydań dziennie, piszą do niego doskonali dziennikarze, poprawny, prosty język, dodatkowo edycja niedzielna
Po 1904 r. doszło do liberalizacji polityki wewnętrznej. Ciągle walczy się z cenzurą. Postawy Antyrosyjskie
• GAZETA POLSKA
OD 1907r. organ endecji
Adresowana do inteligencji, ziemiaństwa, prywatnych przedsiębiorców
Inne tytuły: GAZETA WARSZAWSKA, PRZEGLĄD NARODOWY, GAZETA PORANNA – masowy brukowiec, prasa
Zabór Austriacki – Kraków i Lwów
• GAZETA KRAKOWSKA
Rzetelna i niemalże jedyna gazeta
Prohabsburgska i cenzurowana
Dodatek „rozmaitości”
• DZIENNIK KRAKOWSKI – mało znany
• Brak pism kulturalnych w Krakowie
• WESZ – radykalna gazeta studencka
• Po Wiośnie Ludów w 1848 zadebiutował CZAS – gdzie ukazywały się spory i debaty, czasopismo dla elit, konserwatywne, publikowali zwolennicy ugody z Wiedniem, wprowadzono po raz pierwszy stały układ czasopisma
• SŁOWO POLSKIE, RZECZPOSPOLITA, GŁOS NARODU – Chrześcijański, STRZELEC
• GAZETA LWOWSKA – 1811 – 1832
Rzetelna, informacyjna, o profilu obywatelsko – gospodarczym
Cotygodniowy dodatek „Rozmaitości”
• PAMIETNIK LWOWSKI – miesięcznik kulturalny, często zmieniano jego nazwy
• CZASOPISM NAUKOWY KSIEGOZBIORU PUBLICZNEGO im ODDOLIŃSKICH – dla elit
• WIEK NOWY – Lwów
• ILUSTROWANY KURIER CODZIENNY:
niskich lotów, ale utrzymywał inne tytuły Wydawany w warszawie w pierwszym pałacu wydawniczym „Pałac Prasy” wzorowany na wydawnictwach Amerykańskich Brytyjskich
Dostępny we wszystkich zaborach
40.000 egzemplarzy
• KURIER LITERACKO NAUKOWY; z dodatkami
• ŚWIATOWID; tygodnik adresowany do zamożnych kobiet, z fotografiami
Prasa zaboru Pruskiego
• Brak uniwersytetu w tym zaborze
• Społeczeństwo zamo.żne
• Prasa ukazuje się w niewielkich nakładach
• GAZETA WIELKIEGO KSIĘSTWA POZNAŃSKEIGO
• TYGODNIK LITERACKI
• PRZYJACIEL LUDU – nie związany z polityką czy religią, b. ładna szata graficzna
• 1848 – rozkwit prasy zaboru Pruskiego
• GAZETA POLSKA – Ciegielski, Poznań
• DZIENNIK POZNAŃSKI
• KURIER POZNAŃSKI, ORĘDOWNIK, PZREWODNIK KATOLICKI czy KATOLIK – o tematyce chrześcijańskiej
• Na mazurach brak gazet
• W Warmii: GAZETA OLSZTYŃSKA
• GAZETA GRUDZIĄDZKA: 125.000 egz.dla ludu, nie walcząca z germanizacją
Czasopiśmiennictwo emigracyjne
• “Pielgrzym Polski” - 1832;
• “Północ” - 1835;
• “Pszonka” - 1839;
• “Trzeci Maj” - 1841;
• “La Tribune des Peuples” A. Mickiewicza – 1849
• Wiarus Polski
• Gazeta Lipska
• Pamiętnik Emigracji – Mochnacki, Paryż
• Trybuna Ludu – Mickiewicz
• Równość – L. Waryński – socjalistyczna
• Echo polski – N.Y.
• Dziennik Chicagowski
• Gazeta polska w Bazylii
Post został pochwalony 1 raz
|
|
FAQ 
